Hóa trị là một phương pháp điều trị ung thư phổi, tuy nhiên, bên cạnh giúp tiêu diệt tế bào ung thư, nó cũng gây ảnh hưởng tới các tế bào bình thường, do đó để lại nhiều tác dụng phụ. Các tác dụng phụ và mức độ thường khác nhau đối với từng cá thể, liều điều trị, và thể trạng bệnh nhân.
Ung thư phổi là gì? – Ung thư phổi xảy ra khi các tế bào bình thường ở phổi biến đổi thành tế bào bất thường và không tuân theo sự kiểm soát của cơ thể (hình 1). Ung thư phổi được chia ra thành hai loại chính là ung thư phổi không tế bào nhỏ (khoảng 80%) và ung thư phổi tế bào nhỏ (khoảng 20 %), trong đó ung thư phổi tế bào nhỏ tiến triển nhanh hơn.
 |
| Bệnh nhân ngồi chuyền hóa chất |
Ở Việt Nam, ung thư phổi là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở cả hai giới.
Ung thư phổi được điều trị như thế nào?
Các phương pháp điều trị bệnh ung thư phổi bao gồm:
Phẫu thuật – cắt một phần hay một thùy phổi. Thậm chí có trường hợp cắt hai thùy hay cả phổi một bên. Thường áp dụng cho bệnh nhân giai đoạn sớm, khối u còn khu trú
Xạ trị – là phương pháp sử dụng các tia bức xạ ion hóa có năng lượng cao để điều trị
Hóa chất – dùng thuốc để tiêu diệt tế bào ung thư. Đôi khi, bạn sẽ phải truyền hóa chất trước khi phẫu thuật
Điều trị đích – chỉ tác động đến tế bào ung thư, không diệt các tế bào lành.
Hóa trị là một phương pháp điều trị ung thư phổi, tuy nhiên, bên cạnh giúp tiêu diệt tế bào ung thư, nó cũng gây ảnh hưởng tới các tế bào bình thường, do đó để lại nhiều tác dụng phụ. Các tác dụng phụ và mức độ thường khác nhau đối với từng cá thể, liều điều trị, và thể trạng bệnh nhân. Sau đây là một số tác dụng phụ thường gặp và một vài lời khuyên khi bạn sử dụng hóa trị để điều trị bệnh ung thư nói chung và ung thư phổi nói riêng.
Buồn nôn và nôn
Buồn nôn và nôn là hai tác phụ hay gặp nhất của hóa trị. Mức độ nôn tùy thuộc vào loại thuốc hóa trị và cơ thể người bệnh, có thể nhẹ đến rất nặng.
Thông thường nôn bắt đầu vài tiếng đồng hồ sau khi hóa trị và chỉ kéo dài một thời gian ngắn. Đôi khi, triệu chứng có thể kéo dài vài ba ngày. Khi kéo dài trên 1 ngày, hoặc bạn không ăn uống gì được, đó là lúc bạn cần báo cho bác sĩ.
NHỮNG ĐIỀU CẦN PHẢI LÀM TRƯỚC KHI VÀO HÓA TRỊ
(Thông thường, khi điều trị hóa trị, các bác sĩ sẽ chủ động dùng thuốc chống nôn cho bạn. Ngoài dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, bạn nên)
- Đừng ăn nhiều quá trước khi vào làm hóa chất trị liệu. Bạn nên ăn những bữa ăn nhỏ nhiều lần một ngày hơn là ăn một, hai, hay ba bữa ăn lớn trong một ngày.
- Uống nước hay chất lỏng một tiếng trước hay sau bữa ăn hơn là uống chất lỏng cùng với bữa ăn
- Ăn uống chậm rãi.
- Đừng ăn những món quá ngọt, những món chiên xào, hay nhiều mỡ, hay những món ăn cay hoặc chua quá độ.
- Dùng thức ăn lạnh hay nguội để tránh những mùi đồ ăn gây cảm giác buồn nôn.
- Nhai thức ăn kỹ cho dễ tiêu hóa.
- Nên uống những chất lỏng, mát và trong như là nước táo, nước trà, hoặc là những nước ngọt đã để bay hơi.
- Ngậm đá cục, kẹo bạc hà, hay kẹo chua. Bạn không nên ăn nhiều đồ chua vì những đồ chua này có thể làm cho dạ dày bị khó chịu.
- Nên tránh những mùi nào làm khó chịu cho bạn như mùi nước hoa, mùi xào nấu, hay mùi khói thuốc.
- Thở sâu, dài, và chậm khi cảm thấy buồn nôn.
- Tìm cách quên cảm giác buồn nôn bằng cách nói chuyện với bạn bè hay người thân, hoặc là nghe nhạc, xem phim, hay xem ti vi.
- Dùng những phương pháp giúp thư giãn.
- Tránh ăn uống ít nhất là một vài giờ trước khi vào hóa trị nếu bạn thường bị buồn nôn trong quá trình điều trị
Rụng tóc
Việc mất tóc có thể ảnh hưởng khá lớn tới tinh thần bạn. Tuy nhiên, không phải tất cả các loại hóa chất trị liệu đều gây rụng tóc, và một số bệnh nhân chỉ bị mất rất ít tóc mà chỉ có bạn mới biết. Bạn cần trao đổi với bác sĩ xem phác đồ hóa trị của bạn có gây rụng tóc hay không, và mức độ như thế nào. Nếu bạn bị rụng tóc, hầu hết tóc sẽ mọc trở lại sau kết thúc hóa trị. Tóc mới mọc thường mịn và dầy hơn trước và đậm mầu hơn.
Bạn hãy thử những điều sau trong khi điều trị hóa chất, tóc và da đầu của bạn cần được săn sóc một cách đặc biệt:
- Dùng thuốc gội đầu loại nhẹ.
- Dùng bàn chải mềm để chải tóc.
- Dùng độ nóng thấp nếu bạn sấy tóc.
- Khi bạn cuộn tóc, xin đừng dùng những loại cuộn tóc có gai hay bàn chải.
- Xin bạn đừng đi uốn tóc hay đi nhuộm tóc trong lúc đang xài hóa chất.
- Bạn nên thử cắt tóc ngắn. Tóc ngắn sẽ làm cho tóc của bạn có vẻ dầy hơn và đầy hơn. Ngoài ra tóc ngắn cũng giúp cho bạn cảm thấy sạch sẽ và dễ chịu hơn nếu tóc rụng trong lúc này.
- Bạn nên xài thuốc chống nắng, mũ, khăn hay tóc giả để bảo vệ da đầu của bạn khi đi ra nắng.
- Bạn nên xài bọc gối bằng hàng vải bóng và mịn.
Mệt mỏi
Sự mệt mỏi là một trong những tác dụng phụ thường xảy ra nhất. Có người chỉ cảm thấy hơi mệt nhưng lại có những người phải nằm nghỉ ngơi hoàn toàn. Cũng như các phản ứng phụ khác, sự mệt mỏi sẽ chấm dứt một khi kết thúc hóa trị
Bạn nên:
- Nghỉ ngơi nhiều, nhưng bạn nên nhớ là nếu nghỉ ngơi nhiều quá bạn có thể thấy mệt hơn. Cách tốt nhất là nên nghỉ ngơi trong một thời gian ngắn vài lần trong một ngày. Nếu bạn bị mất ngủ thì nên cho bác sĩ của bạn biết.
- Hỏi bác sĩ hay y tá xem bạn có thể tập thể thao trong lúc đang chữa bệnh hay không. Những cách thể thao như đi bộ có thể giúp cho bạn đỡ bị mệt mỏi.
- Ăn thức ăn có đầy đủ chất dinh dưỡng
- Không nên làm những việc nặng nhọc.
- Uống nhiều nước
- Khi bạn ngồi hay nằm xuống, xin ngồi dậy hay đứng dậy từ từ để tránh bị chóng mặt.
Ảnh hưởng trên máu: thiếu máu, nhiễm trùng, và chảy máu
Tủy xương là nơi sản xuất ra hồng cầu là những tế bào mang năng lượng tới các tế bào khác khắp cơ thể; bạch cầu giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng; và tiểu cầu là những tế bào có chức năng cầm máu. Hóa chất trị liệu có thể gây suy tủy, ảnh hưởng đến sản xuất các tế bào máu. Tùy từng phác đồ mà bạn bị suy tủy ở nhiều mức độ khác nhau.
Trước mỗi đợt hóa trị, các bác sĩ sẽ phải kiểm tra các tế bào máu của bạn có bình thường hay không, nếu giảm thì bạn cần phải truyền máu, dùng thuốc kích thích tăng trưởng các tế bào máu hay nghỉ ngơi, chưa điều trị hóa chất ngay. Phải chờ các tế bào máu bình thường mới tiếp tục điều trị hóa chất được.
Hạ bạch cầu: điều đó đồng nghĩa với việc bạn sẽ có nguy cơ cao bị nhiễm trùng
Bạn có thể bị nhiễm trùng bất cứ chỗ nào trong cơ thể nhưng hay gặp nhất là ở miệng, da, phổi, đường tiểu, hậu môn và các bộ phận sinh dục.
Ngoài ra bạn nên:
- Rửa tay thường xuyên, nhất là trước khi ăn cũng như trước khi và sau khi đi vệ sinh
- Tránh xa những người đang bị bệnh hay lây chẳng hạn như cảm, cúm, sởi. Ngoài ra bạn cũng nên tránh những người đang hắt hơi, sổ mũi, ho, hay đang bị sốt
- Tránh đám đông.
- Tránh những trẻ em vừa mới được tiêm phòng.
- Rửa sạch vùng hậu môn của bạn một cách nhẹ nhàng nhưng kỹ lưỡng sau khi đi đại tiện.
- Không nên cắt hoặc xé những da xung quanh móng tay, móng chân.
- Nếu bạn phải cạo râu hay lông, nên sử dụng dao cạo bằng điện. Không nên dùng lưỡi dao cạo thường.
- Dùng bàn chải đánh răng thật mềm để lợi tránh bị tổn thương. Không nên nặn hay gãi những mụn ở mặt hay trên người.
- Tắm mỗi ngày và dùng nước ấm chứ không nên dùng nước nóng. Bạn lau khô bằng cách thấm nhẹ vào người. Bạn không nên chà mạnh vào người.
- Khi bạn có một số triệu chứng của nhiễm trùng như sốt, bạn nên báo cho bác sĩ ngay.
Hạ tiểu cầu
Hóa chất có thể ảnh hưởng đến sự sản xuất tiểu cầu từ tủy xương. Tiểu cầu là những tế bào máu giúp trong cầm máu. Nếu trong máu bạn không đủ tiểu cầu, bạn có thể dễ dàng bị chảy máu hoặc bị bầm tím, ngay cả khi bị xây xát rất nhẹ.
Khi bạn có những triệu chứng như chảy máu cam, chảy máu chân răng, đi ngoài phân đen, tiểu ra máu, hoặc có những nốt xuất huyết (chấm đỏ) ở dưới da, bạn nên báo cho bác sĩ ngay.
Nếu số lượng tiểu cầu của bạn xuống thấp mà cần phải truyền tiểu cầu, bạn sẽ được bác sĩ chỉ định truyền tiểu cầu để nâng số lượng tiểu cầu trong máu của bạn.
Ngoài ra, khi bị hạ tiểu cầu, bạn nên:
- Không dùng bất cứ thuốc nào mà không có chỉ định của bác sĩ.
- Nên dùng bàn chải đánh răng thật mềm để đánh răng.
- Tránh rặn khi đi đại tiện
- Tránh chơi những trò thể thao mạnh để hạn chế va chạm dẫn tới bầm tím, chảy máu không kiểm soát được
- Khi cạo râu, hãy dùng loại cạo râu bằng điện thay vì lưỡi dao cạo thường.
Loét miệng họng
Loét miệng họng là một trong những tác dụng phụ do hóa trị gây ra. Khi điều trị hóa chất, cơ thể bạn bị suy yếu nên khả năng chống lại nhiễm trùng cũng giảm xuống. Do vậy, bạn nên giữ gìn vệ sinh họng miệng thật tốt.
Bạn nên:
- Trước khi điều trị hóa chất, bạn có thể đi gặp các nha sĩ để làm sạch răng và chỉnh sửa những răng sâu, điều trị bệnh răng miệng
- Nên dùng bàn chải đánh răng thật mềm và đánh răng rất nhẹ
- Nếu bị loét miệng họng, bạn hãy báo cho bác sĩ ngay.
Nếu bạn không ăn uống được, bạn nên:
- Ăn thức ăn lạnh hay những thức ăn nguội
- Chọn thức ăn mềm
- Tránh những thức ăn chua, cay, cứng, khô
- Nên xay nhỏ thức ăn trước khi ăn
- Nên uống nhiều nước
Tiêu chảy
Tiêu chảy cũng là một trong những tác dụng phụ phổ biến của hóa chất. Khi bị tiêu chảy, bạn nên báo cho bác sĩ. Bạn cũng có thể thử những phương pháp sau:
- Ăn ít hơn nhưng ăn nhiều bữa nhỏ
- Tránh thức ăn chiên xào có nhiều mỡ, hay những đồ ăn chua cay.
- Uống oresol theo chỉ định bác sĩ
- Nếu bị tiêu chảy nặng (đi hơn 6 lần trong 24 tiếng) xin bạn cho bác sĩ biết ngay lập tức
Khi nào nên gọi bác sĩ?
Bạn phải gọi bác sĩ ngay lập tức nếu bạn có những triệu chứng sau đây:
- Nếu bạn bị sốt cao từ 38,5 độ trở nên
- Nếu bạn bị chảy máu không rõ lý do
- Bị dị ứng mẩn ngứa
- Khó thở
- Bị tiêu chảy hay nôn không cầm
- Máu trong phân hay trong nước tiểu
TS. Nguyễn Tiến Quang - Phó Trưởng koa Điều trị theo yêu cầu, Bệnh viện K
Nguồn:| http://ngaymaituoisang.vn/hoat-dong/cong-tac-phong-chong/mot-so-luu-y-khi-dieu-tri-hoa-chat-ung-thu-phoi.html |
0 Response to "Một số điều cần chú ý khi điều trị hóa chất Ung thư Phổi"
Post a Comment